Интернеттеги агрессивдүү баарлашууга кантип каршы туруу керек жана киберкуугунтук онлайн агрессиянын башка түрлөрүнөн эмнеси менен айырмаланат? Астанада Казакстандын Жогорку сотунун судьялары Тынчтыкты сактоо жана медиа-технологиялар мектеби тарабынан иштелип чыккан жаңы инструменттер боюнча окуудан өтүштү.

Медиа тренер жана Тынчтыкты орнотуу мектебинин жетекчиси Инга Сикорская бир нече практикалык сабактарды өткөрдү, анда 30 судья жана сот кызматкерлери Жогорку Сотто оффлайн режиминде жана Казакстандын облустук сотторунун 250 катышуучусу онлайн режиминде катышты.

Катышуучулар эффективдүү стратегияларды үйрөнүп, натыйжалуу баарлашууга жардам берүү үчүн баалуу билимге жана көндүмгө ээ болушту. Топтордо иштөөдө катышуучулар реалдуу учурларды колдонушту жана инструменттердин жардамы менен агрессивдүү байланышты башкарууну үйрөнүштү.

Окутуу ЕККУнун Астанадагы Программалык кеңсесинин колдоосунда сот администрациясы тарабынан «Юридикалык медиа борбору» КФ менен биргеликте уюштурулган.

Докладда Кыргызстанда 2022-жылы ЖМК кызматкерлерине кол салуулардын мониторинги жана анализи боюнча маалыматтар берилген. Алардын саны мурунку 2021-жылга салыштырмалуу дээрлик үч эсеге көп.

2022-жылдагы изилдөөдө профессионал медиа кызматкерлерине жана салттуу медиа жана интернет басылмалардагы жарандык журналисттерге кол салуу/коркутуу боюнча 130 учур аныкталып, талдоого алынган. Бул изилдөөлөр 2022-жылы жүргүзүлгөн. , үч тилде: кыргыз, орус жана англис тилдеринде ачык булактуу контентти колдонуу менен түзүлдү. Негизги корутундулар:

1. Бийлик 2022-жылы сөз эркиндигине болуп көрбөгөндөй көп чабуулдарды жасады, мунун бир бөлүгү Кыргызстанда коррупция боюнча жүрүп жаткан журналисттик иликтөөлөргө жооп катары. 2021-жылдан бери окуялардын саны үч эсеге көбөйдү.

2. Соттук жана/же экономикалык ыкмалар менен кол салуу инциденттердин жалпы санынын 70%ын түзгөн ЖМК кызматкерлерине басым көрсөтүүнүн негизги ыкмасы бойдон калууда.

3. Алардын ишмердүүлүгүнүн натыйжасында камакка алынган, суракка алынган жана соттолгон журналисттердин саны кескин өстү.

4. Мындан тышкары, маалымат каражаттарына да, журналисттерге да киберчабуулдардын саны дээрлик үч эсеге өстү.

Аны үчүн алгач ЖМКга катуу көзөмөлдөө жүргүзүү жана контентти цензуралоо аракетинен баш тартышы зарыл.

Акыркы беш жыл ичиндеги окуялар сөз эркиндигинин абалы начарлап кеткендигин көрсөтүүдө.

Тынчтыкты орнотуу жана медиа технологиялар мектебинин эксперттери журналисттик ишмердүүлүктүн кооптуулугу беш жыл ичинде катуу өзгөргөндүгүн баса белгилешүүдө. 2018-жылы медиа кызматкерлерге каршы 17 иш каралса, 2019-жылы анын саны – 49 болгон. 2020-жылы 102 окуя болсо, 2021-жылы 44 окуяга төмөндөп, 2022-жылы болсо бир топ көбөйгөн.

Кыргызстандагы медиа кызматкерлерине карата кол салууларды / коркутууларды талдоодо жана каттоодо 2022-жылы 130 инцидент аныкталган, бул мурдагы жылыга караганда үч эсе көп.

1-диаграмма. 2018-жылдан 2022-жылга чейинки аралыкта катталган кол салуулар менен коркутуулардын динамикасы

Юридикалык механизмдерди пайдалануу журналисттерге, блогерлерге жана медиа кызматкерлерге карата басым кылуунун негизги куралы болуп калды.

2022-жылы медиага жарыяланган материалдардын жыйынтыгы боюнча камалуулардын, кармоолордун, сурактардын санынын өсүүсү катталган, ошондой эле журналисттерди жана блогерлерди күбө катары маектешүү үчүн чакыруу көп болгон.

Медиа кызматкерлер үчүн дагы бир тобокелчилик – коркутуулар жана онлайн-атакалар: троллинг, буллинг, хакерлердин кол салуусу, анын ичинде социалдык тармактарда түз эфирлерге чыккан маалда хакерлердин онлайн кол салуусу кирет.

Коррупцияны чагылдырган, башка өтө талылуу маселелерди көтөргөн жана репортаждарында карама-каршы көз карашты билдирген журналист-иликтөөчүлөрдүн кесиптик ишмердиги жана коопсуздугу абдан опурталдуу болууда.

2-диаграмма. 2022-жылы катталган инциденттердин категорияларга бөлүнүп аныкталган саны

Иликтөөчү-журналист Болот Темировго каршы кылмыш иши жана аны өткөн жылы Кыргызстандан кубалап чыгуусу жана башка ушуга окшош кейстербуга далил боло алат.

«Жалган жана такталбаган маалыматтардан коргоожөнүндө» мыйзамга негиздеп, ошол шылтоо менен «Азаттык Медиа», «ResPublca»сайттарын блоктоо, 24.kg маалымат агенттигин блоктоого аракет кылуу – мыйзам бийликтин медиа ландшафтын көзөмөлдөөгө мүмкүнчүлүгүн кеңейткендигинин кесепети болду.

Мындай кооптуулукка бүткүл медиаларды кайра каттоодон өткөрүүнү талап кылган «ЖМК жөнүндө» мыйзамды коомдук талкууга коюу да кирет. Бул мыйзам чет мамлекеттен каржылоого өзгөчө чектөөлөрдү киргизет жана көп деле түшүнүксүз болгон «сөз эркиндигин кыянаттык менен пайдалануу» үчүн санкцияларды киргизүүнү камтыйт.

Бүткүл дүйнөлүк басма сөз эркиндиги күнүндө биз бийликти көз карандысыз журналистиканы, плюрализмди, медиа түрдүүлүктү колдоого жана адамдын бул негизги укугуна кысымдан баш тартууга чакырбыз.

Мектептерде инклюзияны жайылтууда кеминде бюрократия, андан дагы психологиялык коопсуз чөйрөнүн жоктугуна чейин тобокелчиликтер бар.

Он үч жаштагы Назира (аты өзгөрүлдү) угуучу аппарат колдонот, ал жабдуу ага айлана-чөйрөнү жакшы түшүнүүгө жардам берет. Кыз кичинекей кезинде кулагы кереңдигин компенсациялоо үчүн имплант жайгаштыруу боюнча операция жасаттырган.

Ал биринчи класстан  баштап Бишкектеги угуусу начар жана кечирээк укпай калган балдар үчүн атайын жалпы билим берүүчү жатак-мектебинде окуган.  Себеби анын мүмкүнчүлүгү чектелгендигине байланыштуу  кадимки мектептерге алышкан эмес. Энеси Назиранын өнүгүүсү  жакшы болсун деп, беш жылдан кийин башка мектепке окутууну чечет. 

«Кызымды сүйлөгөн чөйрөгө которуш керек болчу – дейт энеси. – Ал жерде [адистештирилген мектепте] манжалардын жардамы менен сүйлөшүүчү атайын [баарлашуунун өзгөчө түрү - эскертүү] дактилдик түрүн жана жандоону гана үйрөтөт, себеби сүйлөй турган чөйрө жок».

Назиранын ата-энеси Бишкектеги үйүнөн алыс эмес жайгашкан жатак мектеп табышкан. Бул жалпы билим берүүчү  мектеп жетим

жана кароосуз калган балдарга арналган эле. Ал жакка аны сынак убакытка үч айлык мөөнөткө алышты жана тез көнүп кетиши үчүн алтынчы класска эмес, төртүнчү класска бөлүшөт.

Назиранын энеси мугалимдер менен такай байланышта болуп, кызынын жаңы мектепке көнүүсү кандай өтүп жаткандыгын, ал мектепте кандай ийгиликтерге жетишкендигине көз салып турду. Педагогдор апасынын бардык суроолоруна оң маанайдагы жоопторду берип жатышты.

Бирок бир окуя баарын өзгөрттү: бир жолу Назира сабактан качып кетип, үйүнө да көпкө чейин барбай койгон. Аны ата-энеси, мугалимдер, милиция издеди. Өспүрүм  кечинде өтө кеч келгенде анын психологиялык абалы начар эле.

Назира кулагы укпагандыгы үчүн классташтарынын  шылдыңдаганын, анын угуучу аппаратын жана мүмкүнчүлүгү чектелүүлүгүн угуза, катуу талкуулагандыгын айтып берген. Мунун баары аны шок кылып, ал ошол класста андан ары окуй албайт.

Мындай окуя эмне себептен болду деп, түшүндүрмө үчүн кыздын ата-энеси мектептин жетекчилигине кайрылганда, окуу жайдын администрациясы кызды сабакка катышпагандыгы үчүн окуудан чыгарууга чечим чыгарган. Анан да, Назираны адистештирилген жатак-мектепке, тактап айтканда мурдагы окуган мектепке которууну кеңеш берген. 

Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген балдардын инклюзивдүү билим берүүгө жеткиликтүүлүгү Кыргызстандын үч мыйзамында – «Билим берүү жана илим жөнүндө», «Мектепке чейинки билим берүү жөнүндө», «Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын укуктары жана кепилдиктери жөнүндө» бекитилген. Инклюзия балдардын өнүгүүсүнүн өзгөчөлүгүнө, жөндөмүнүн деңгээлине жана диагнозуна карабастан бирге окууга мүмкүнчүлүк берген форма.

Улуттук статистикалык комитеттин 2021-жылдын март[1] айындагы маалыматы боюнча Кыргызстандагы 18 жашка чейинки ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелүү балдардын саны 32 миңди же ошол курактагы жалпы балдардын 1,3%ын түзгөн.  Ошол 32 миң баланын 10%ы гана адистештирилген мектептерде окушат.

Кыргызстан  2019-жылы Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген адамдардын укугу жөнүндө Эл аралык конвенцияны кабыл алган жана 2019-2023-жылдарга чейин Инклюзивдик билим берүүнү өркүндөтүү жөнүндө  Программаны кабыл алган.

Бирок адистер мектептерде инклюзияны жайылтууга кедерги болгон бир катар көйгөйлөрдү белгилешүүдө.

«Көптөгөн фонддор КР Билим берүү жана илим министрлиги менен биргеликте стандарттарды, методикаларды, индивидуалдык пландарды жана пилоттук долбоорлорду иштеп чыгышкан, - дейт Мамлекеттик саясатты анализдөө борборунун директору, билим берүү тармагындагы мыйзамдардын аткарылышын изилдеген Алмаз Тажыбай. – бирок [Программа]дагы деле тоң моюн бюрократиянын, саясий эрктин жоктугунан жана бюджетте акча жок деген шылтоонун айынан ишке кире элек».

Тажыбай балдардын  жана алардын ата-энесинин инклюзияга укугунун бузулгандыгы жөнүндө бир катар башка кейстерди мисал катары келтирди. «Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген балдарды ар бир райондо ачылган атайын комиссиялар аркылуу, Саламаттыкты сактоо министрлигинин  билдирүүсү менен  [балдарды]адистештирилген интернаттарга бөлүштүрүшөт.  

Көптөгөн ата-энелер балдарынын башка балдар менен биргеликте мектепте окуусун, алардын да окуу жайларды тандоо укугунун болушун каалашат.

Дагы бир көйгөй – жалпы билим берүүчү мектептерде психологиялык коопсуз чөйрөнүн жоктугу болууда. Назиранын башынан өткөн окуя буга күбө.Ал окуганга аракет кылган мектепте өзгөчө балдар менен иш алып барган атайын балдардын психологу жок эле, ал эми педагогдор Назираны мектептин жалпы чөйрөсүнө көндүрө алган жок.

Классташтардын бейбаштанып басынтуусу  жана кордоосу кулагы начар кызды өзүнө кол салдырууга да түртө жаздады.

«Ошол окуядан кийин кызым балкондон секиргиси келди, мен аны араң алып калдым»,-деп ыйлайт Назиранын энеси ошону айтып берип жатып.  

Макала «Азчылыктардын жана маргиналдашкан топтордун укугу жөнүндө медиа-контентке үйрөтүү жана жасоо аркылуу медиа-эркиндикти, көп түрдүүлүктү жайылтуу»  долбоорунун алкагында,Canada Fund for Local Initiative (CFLI) колдоосунда даярдалды.

Бүгүн Кыргызстанда азчылыктарды жана маргиналдашкан топторду басмырлоо жана укуктарын бузуу кейстерине мониторинг жүргүзүү, документтештирүү жана талдоо боюнча укук коргоо уюмдарынын эксперттери жумушчу жыйын өткөрдү.

Canada Fund for Local Initiativeнин (CFLI) колдоосундагы «Азчылыктардын жана маргиналдашкан топтордун укугу жөнүндө медиа-контентке үйрөтүү жана аны жасоо аркылуу медиа-эркиндикти, көп түрдүүлүктү жайылтуу» долбоорунун алкагында ага тийиштүү окуяларды изилдөөнүн методологиясы, маркерлери жана документтештирүү үчүн форма иштелип чыкты.

Долбоорго тартылган эксперттер жана өнөктөштөр маалыматтарды жыйноонун инновациялык методдору жана мониторингдин атайын техникалары менен таанышты. Алар кейстерди эл аралык стандарттардын негизиндеги деталдуу талдоонун методдоруна үйрөтүлдү.

Борбордук Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектебинин кайрылуусунда - Кыргызстандын Баткен облусундагы кыргыз-тажик чек арасындагы куралдуу жаңжал жана согуштук аракеттердин жүрүшү жөнүндө аудиторияга маалымат берген Борбор Азиянын ЖМКсы жана журналисттери өзүлөрүнүн материалдарында тынчтыкка багытталган каражаттарды колдонушу керек деп айтылат.

Аудитория кагылышуу, курмандыктар, зомбулуктар жана аскерлердин аракеттери жөнүндө маалымат алып жатты. Бирок медиаконтенттин көбү согушка басым жасады.

ЖМКда тынчтыкты демилгелөөнүн ар түрдүү варианттарын анализдеген жана сунуштаган, аны чечүүгө багытталган материалдар жокко эсе болду. 

Тынчтыкты орнотуу мектеби журналисттерди жана интернетте контент жаратуучуларды тынчтыкты орнотуучу журналистиканын  ыкмаларын пайдаланууга чакырат.

Бул метод редакторлор менен репортерлорго болуп жаткан окуялардан кайсынысын тандоо керектигин жана кантип бериш керектигин, конфликтиге зордук-зомбулукка түртүүчү реакция кылбаганга мүмкүнчүлүк берет.

Төмөндөгү бир катар сунуштар бул максатка жетүү үчүн силерге жардамчы болот:

1. Тынчтыкты орнотуучу журналистиканын принциптери тынчтыкты куруу аракетин, фактыларга, карапайым адамдарга көңүл бурууну жана чечимдерге багытталгандыкты сунуштайт. Материалды даярдап жатып өзүңөргө: «Жаңжалдын басаңдашына мен кандай жардам бере алам?» - деген суроо бергиле.

«Каршы тарапка жетүү» методун пайдаланып, согуш араларын бөлгөн карапайым адамдар үчүн жалпы ыкмаларды издегиле.

2. Жаңжалга катышкан тарапты лидерлеринин сөзүн келтирүү менен аныктабагыла. Өзүңөрдүн репортажыңарда «ЖОК»  деген 3 эрежени кармангыла:  
            - конфликтти жумшартпа;
            - Күнөөлүүлөрдү издебе;
            - ой-пикирлер менен дооматтарды аныкталган факт катары жайылтпа.

3. Талаш-тартышты аудиторияга ачык-айкын жеткирүү зарыл. Чек арадагы куралдуу кагылышууну көйгөй катары карап, талаш-тартыштын себептерин көңүл чордонуна коюу абзел.

4. Репортаждарда зордук-зомбулуктун көрүнбөгөн кесепеттерине (жаракаттар, структуралык / маданий чыгым) көңүл буруу керек.

5. Фактыларга таянып жалган маалыматты ар тараптан ашкерелөө зарыл.

6. Куралдуу кагылышууну баяндоодо көңүлдү аскерлерге эмес, адамдардын массасына койгула – кыйынчылыкка туш болгондорго, аялдарга, кары-картаңдарга, балдарга. Азчылыктарга сөз бергиле жана жөнөкөй тынчтыкка данакер адамдарды тапкыла.

7. Жеткиликтүү булактардан маалымат жыйноодо тынчтыкты орнотуучу ыкмаларга таянуу абзел жана Борбор Азиянын медиа чөйрөсүндөгү мультитилдүү контекстти эске алуу керек. Региондордогу жергиликтүү тилдерге которулган, ар кайсы тилдерде жайылтылган маалыматтар бир аз туура эмес кабылданышы мүмкүн. Ошондуктан ыкчам маалыматты жарыялоодогу бардык билдирүүлөрдө цитаталарды келтирүүдө жана окуяларды баяндоодо  тактап алуу абдан маанилүү.

 Репортажда ЖАСАЛБАЙ турган нерселер:

1. Жаңжалды ким баштаганын жазып, күнөөлөөдөн алыс болуу керек. Анын ордуна жалпы проблемаларды табуу туура болот.

2. Талаш-тартышты бир максатты гана көздөгөн эки каршы тарап катары бербеген жакшы. Мунун логикалык жыйынтыгы – бирөө жеңиши жана бирөө жеңилиши керек. Тынчтыкты жактаган журналист бул эки тарапты көптөгөн топторго бөлүп, көптөгөн максаттардын башын ачып, бир катар жыйынтыктарга жетүү менен бир топ чыгармачылык  потенциалды ачып «ажыратышы» керек. 

3. Өз тарабыңдагы лидерлердин сөздөрүн билдирүү менен тараптарга өзүңө карата бир жактуу деген пикир калтырба.

 Анын ордуна чыныгы максатты аныктагыла:

Жаңжал адамдардын күнүмдүк жашоосуна кандай таасир этип жатат? Алар кандай өзгөрүүлөрдү каалашууда?

Лидерлер билдирген позиция жалгыз эле туура жолбу, башкалардын ичинен эң жакшысыбы?                                                                                                                             

4. Зордук-зомбулук саясатынын артыкчылыктарын анын бир гана көзгө көрүнгөн натыйжаларына жараша баалоодон качкыла.

 Анын ордуна салыштырмалуу байкалбаган натыйжаларды издөөгө аракет кылган туура. Мисалга: психикалык травмалардын узак мөөнөткө созулган залакасы, балким, жабыр тарткандар келечекте башка адамдарга карата заалим болот же зомбулук кылаттыр. Же жабыр тарткан топтор башка топторго, башка мамлекеттерге каршы чыгышы мүмкүн.  

5. Репортаж жана жаңылыктарда «бузулган», «заалим», «айбандарча» жана «жапайы» деген сын атоочтордон качыңыз.

 Бул сөздөр бир тарапты баяндап жатып, экинчи тараптын эмне кылгандыгына басым жасайт. Анын ордуна жасалган иштер жөнүндө кабардар экендигиңерди билдиргиле, канча маалымат билсеңер ошону бергенге аракет кылгыла.

13. «Террорист», «экстремист», «фанатик» деген клишелерди колдонбогонго аракет жасагыла.  Булар дайыма «биз» тараптан «башка тарапка» багытталат. Бул сөздөрдү өзүн баяндоо үчүн эч ким колдонбойт, мындайча айтканда, бул клишелерди пайдаланган журналист эки тараптын бир тарабына жан тарткан болуп эсептелет.  Анын ордуна адамдарды өзүдөрү берген ат менен атоого аракет кылгыла.

14. Кийинки чечимдер үчүн бир гана «өз» тараптагы лидерлердин билдирүүсүн күтүүдөн качкыла. Анын ордуна кайдан болбосун, тынчтыкты орнотуучу демилгелерди изилдегиле.

Азыр, медиа чөйрө жалган маалыматтарга толуп турганда тынчтыкты орнотуунун демилгелери  үчүн коомдук пикирди түзүү маанилүү.

Муну жаңжалдын пайда болуу себептерин, аны изилдөөгө көңүл бурган аналитикалык жана иликтөөчү репортаждардын жардамы менен ишке ашырса болот. Бул көзгө урунбаган мүмкүн болгон кесепеттердин алдын алууга жардам берет.  

Иш-чара кыргыз жана орус тилдеринде өтөт.

Тренингге катышууга Кыргызстандын журналисттери жана редакторлору чакырылат. Бардык чыгымдар уюштуруучулар тарабынан төлөнөт.

Сынакка катышуу үчүн толтурулган арызды, катышууну каалаган өкүлдүн резюмесин, паспортунун сканерин, ошондой эле катышууга кандай мотивация себеп болуп жаткандыгын жазган катты топтоп, peacemakingandmediaca@gmail.com деген дарекке «Тренингге» деген ат менен салып жибериш керек.

Катышуучуларды тандоонун негизги критерийине алардын бүгүнкү күндө ошол тармактагы ишмердиги, адам укугунун жана ЖМКда азчылык менен аялуу катмардын маселесин ЖМКда чагылдыруунун маанилүүлүгүн түшүнүү болуп эсептелет.

Арыз 2022-жылдын 5-октябрында, саат 17.00гө чейин гана кабыл алынат.

Бул мөөнөттөн кийин келген арыздар каралбайт. Команда тандоонун ыкмаларына түшүндүрмө бербейт жана сынактан кийин суроо салган каттарга жооп жазбайт.

Иш-чара Тынчтыкты орнотуу Мектебинин медиа-эркиндикти жана көп түрдүүлүктү колдоо программасынын алкагында, Канаданын жергиликтүү демилгелер фондунун (CFLI) колдоосу менен ишке ашырылууда.  

Тынчтыкты орнотуучу журналистика же тынчтык журналистикасы деген эмне экенин, анын эл аралык практикада кандай аталарын билесиӊерби?

Бул – позитивдик журналистикабы?

Бул – бийлик кѳйгѳйдү кантип чечип жатканы жѳнүндѳ айтып берген баяндардын эсебинен чыр-чатактарды жумшартуубу?

Же бул – чагылдырып жаткан жаӊжалдын калыс хронологиясына негизделген фактылар менен пикирлердин теӊдемиби?

Жогорудагы үч суроонун бири дагы тынчтыкты орнотуучу журналистика болуп эсептелбейт. Себеби, журналистиканын бул багыты таптакыр башка принциптерге негизделген.

Тынчтык журналистикасындагы үч «БОЛБОЙТ» эрежеси:
– Чыр-чатакты жумшартууга БОЛБОЙТ; – Чыр-чатакта күнѳѳлүүлѳрдү издегенге БОЛБОЙТ; – Пикирлер менен талаптарды аныкталган факты катары тираждоого БОЛБОЙТ.

Тынчтыкты орнотуучу журналистика редакторлор менен кабарчыларга конфликттерди чагылдырууда ТАНДОО мүмкүнчүлүгүн берет. Башкача айтканда, алар аудиториянын конфликтке карата зомбулукчул эмес реакцияны карап чыгуусун камсыздоо үчүн кайсы фактыларды жана кандай контекстте берүү туура боло тургандыгын чече алат. Жаӊжалдар медиалардагы күндѳлүк жаӊылык билдирүүлѳрүнүн негизги бѳлүгүн ээлейт жана эл зордук-зомбулук жѳнүндѳгү маалыматты тынчтыкты сактоо үчүн  иш-аракеттин стандарттуу багыты сыпатында кабыл алып, түшүнѳт.

Бул болсо, маалымат ресурстарында алдыӊкы орундагы сенсациялуу жана согуш жѳнүндѳ жаӊылыктарга суроо-талап менен бирге, тынчтыкты орнотуучу журналистиканын ролу да ѳсүп жатканын түшүндүрѳт. Журналисттер бейпилдик демилгелерин жаратуу үчүн коомдук пикирди пайда кылуу менен чыр-чатактын, согуштун же зомбулуктун ар кандай перспективаларын түшүнүү максатында  изилдѳѳ, талкуулоо жана диалог түзүү кѳндүмдѳрүн ѳнүктүрүүгѳ тийиш.

Тынчтык журналистикасы – редакторлор менен кабарчылар коомго чыр-чатакка карата зомбулукчул эмес реакцияны карап чыгуу мүмкүндүгүн берүү максатында аудиторияга кайсы окуяларды жана кандай жол менен билдирүү керектигин тандоосу.

Эл аралык журналистиканын тарыхында ММКлар чыр-чатактарды козутуу боюнча айыпталган учурлар да бар. Кѳбүнчѳ бул же конфликттик абалды туура эмес чагылдырууга, же жеткилеӊ текшерилбеген маалыматка байланыштуу.

Ошондуктан, тынчтыкты орнотуучу журналистиканын принциптерин түшүнүү этнос аралык, конфессия аралык, бир диндин ичиндеги, топтор аралык жана социалдык конфликттер сыяктуу эӊ татаал маселелерди чагылдырууда чыгармачыл ык-амалдарды колдонуу мүмкүнчүлүгүн берет.

Кыргыз Республикасынын Президенти

Жапаров Садыр Нургожоевичке

Урматтуу Садыр Нургожоевич!

Биз, Кыргызстандын 36 коомдук уюмдарын жана эксперттерин бириктирген Теңчилик үчүн Коалиция, эл аралык кырдаалдын курчушунун фонунда жарандарга маалыматка объективдүү жана тең салмактуу жетүүнү камсыз кылуу үчүн өлкөбүздүн бийлигине кайрылабыз.

Теңчилик үчүн Коалициясы биздин коом Орусиянын маалымат мейкиндигинен бир жактуу гана маалымат алып жатканына, ал эми жергиликтүү маалымат каражаттары окуя болгон жерде өз кабарчыларынын жоктугуна байланыштуу кыргыз элине маалымат берүүгө мүмкүнчүлүгү жоктугуна кабатыр.

Биздин провайдерлердин санарип пакетине кирген орус каналдарынан келген жаңылыктар жергиликтүү аудиториянын муктаждыктарын канааттандырбай жатат. Интернеттеги жана медиадагы маалымат согушунан, фейк маалыматтардын көптүгүнөн жана ошондой эле Кыргызстандын калкынын бүгүнкү болуп жаткан окуялар туурасында түшүнбөстүгүнөн коомчулукта терс кесепеттерди алып келе турган пикир келишпестиктер жаралууда.

Ушуга байланыштуу ачык-айкын жана чын маалыматтардын элге жеткиликтүү болуусун камсыздоо үчүн Кыргыз бийлиги туура чечимдерди кабыл алуусу зарыл деп эсептейбиз.

Теңчилик үчүн Коалициясы орусиялык маалыматтык берүүлөрдү мамлекеттик жана расмий тилдеги жергиликтүү маалыматтык телеканалдарга алмаштыруу аркылуу санариптик пакеттердеги Орусия мамлекеттик маалыматтык телеканалдардын көрсөтүүлөрүн жөнгө салууга чакырат.

Андан сырткары, биз КТРКнын журналисттерин учурдагы эл аралык кырдаалдар жөнүндө маалыматты кененирээк берүүгө чакырабыз.

Теңчилик үчүн Коалициясынын координатору

Айзат Русланова

+996703058058

aizat.ruslanova@gmail.com

Теңчилик үчүн Коалиция жөнүндө: Кыргыз Республикасындагы бир катар уюмдардын расмий эмес уюму 2013-жылы, адам укуктарына тийиштүү маселелерде аракеттешүү жана дискриминация менен ксенофобиянын бардык түрүнө каршы күрөшүү, дискриминацияга каршы мыйзамды иштеп чыгуу жана имплементациялоо, Кыргызстанда тең укуктуу, адилеттүү жана толеранттуу коомду түзүү үчүн түзүлгөн. Коалициянын түзүмүнө азчылыктын, калктын аялуу топторунун укуктарын коргоо, юридикалык жардам берүү, көп түрдүүлүктү колдоо, медиадагы жанапубликалык дискурстагы дискриминацияга жана душмандашуу тилине изилдөө жана мониторинг, калктын маалымдуулугун жогорулатуу, адвокациялык кампанияларды өткөрүү менен алектенген 36 уюм кирет.

Толук маалымат: https://equality.kg/