Докладда Кыргызстанда 2022-жылы ЖМК кызматкерлерине кол
салуулардын мониторинги жана анализи боюнча маалыматтар берилген. Алардын саны
мурунку 2021-жылга салыштырмалуу дээрлик үч эсеге көп.
2022-жылдагы изилдөөдө профессионал медиа кызматкерлерине жана салттуу медиа жана интернет басылмалардагы жарандык журналисттерге кол салуу/коркутуу боюнча 130 учур аныкталып, талдоого алынган. Бул изилдөөлөр 2022-жылы жүргүзүлгөн. , үч тилде: кыргыз, орус жана англис тилдеринде ачык булактуу контентти колдонуу менен түзүлдү. Негизги корутундулар:
1. Бийлик 2022-жылы сөз эркиндигине болуп көрбөгөндөй көп чабуулдарды жасады, мунун бир бөлүгү Кыргызстанда коррупция боюнча жүрүп жаткан журналисттик иликтөөлөргө жооп катары. 2021-жылдан бери окуялардын саны үч эсеге көбөйдү.
2. Соттук жана/же экономикалык ыкмалар менен кол салуу инциденттердин жалпы санынын 70%ын түзгөн ЖМК кызматкерлерине басым көрсөтүүнүн негизги ыкмасы бойдон калууда.
3. Алардын ишмердүүлүгүнүн натыйжасында камакка алынган, суракка алынган жана соттолгон журналисттердин саны кескин өстү.
4. Мындан тышкары, маалымат каражаттарына да, журналисттерге да киберчабуулдардын саны дээрлик үч эсеге өстү.
"Шайлоо алдындагы дискурста кастык тилин” изилдөө Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектебинин
эксперттери тарабынан КРда Интерньюстун
"Медиа-К" долбоорунун колдоосу менен 2021-жылдын 28-августунан
15-ноябрына чейин жүргүзүлдү.
ЖМКда жана интернетте парламенттик шайлоо өнөктүгү басаңыраак чагылдырылды жана кастык тили орточо болгондугу байкалды. Изилдөөнүн жыйынтыктоочу отчётуна ылайык, социалдык тармактардагы жек көрүүнү козуткан сөздөрүнүн булагы – онлайн-талкуулардагы араздаштыруучу тил болуп калды.
2021-жылдагы шайлоо алдындагы жана шайлоодон кийинки дискурста кастык тилинин төмөндөшүн эксперттер сөз эркиндигин чектөөгө багытташы мүмкүн болгон өзүнө цензура кылуунун күчөөсү деп эсептешүүдө. Бул "Анык эмес (жалган) маалыматтан коргоо жөнүндө” мыйзамга жана өлкөдөгү саясий жана конституциялык өзгөрүүлөргө байланыштуу Жогорку Кеңешке (КР Парламентине) шайлоонун бир жылга кеч жарыяланышы себеп болушу мүмкүн.
Дагы башка факторлор - COVID-19 оорусуна жана вакцинацияга байланышкан маселелердин көбүрөөк талкуулангандыгы болду. Ошондой эле коомчулуктун үзгүлтүксүз саясий өзгөрүүлөрдөн жана шайлоолордон социалдык чарчоо адамдардын талкууга тартылуусун төмөндөттү. Мындан бөлөк, социалдык тармактардын платформалары өзүлөрү көзөмөлдөгөн кастык тилин жана жалган маалыматтарды активдүү өчүрө баштады.
Медиамониторинг маалында троллдордун активдүүлүгү катталды. Эксперттер бул сапар да троллингде бир жыл мурун өткөн парламенттик үгүт маалында жана 2021-жылдын декабрь жана январь айларында өткөн мөөнөтүнөн мурда президенттик шайлоо учурунда документтештирилген окшош стилистика жана тоналдуулугу катташкан.
Изилдөөдөгү маалымат боюнча этникага шилтеме кылган комментарийлер жана посттор бүгүнкү күнгө чейин жергиликтүү аудитория үчүн актуалдуу болуп эсептелет. Бул маселе шайлоо тематикасындагы онлайн дискуссияларда такай талкууланып турган. Ошондой эле эксперттер кастык тилинин динамикасын талдап, сабырсыздыктын түрү боюнча он бир трендин катташкан, изилдөөнүн ар кайсы аралыгында ошол тренддердин себебин аныкташкан.
Ошондой эле ачык дискурстагы жек көрүүчү клишелер, конфликтогендик стереотиптер, араздаштыруучу тил классификацияга бөлүштүрүлдү. Толук талдоо жыйынтыктоочу отчетто берилген.
Изилдөөчүлөрдүн бийликке сунуштоосу:
- КРда басмырлоого каршы мыйзамды тез арада кабыл алууга шарт түзүү зарыл, аны иштеп чыгуу боюнча чаралар Кыргыз Республикасынын расалык басмырлоонун бардык түрлөрүн жоюу боюнча Комитеттин 2019-2022-жылдарга ведомстволор аралык иш-чаралардын планына киргизилген;
- Бардык деңгээлдеги билим берүүчү программаларга, анын ичинде мамлекеттик кызматкерлер үчүн да кептик этиканы киргизип, адамдын тийиштүүлүгү жөнүндө суроо берүү этикага жатпай турганын жана аны ачык дискуссияда көтөрүү туура эместигин түшүндүрүү зарыл;
Донордук агенттиктер жана эл аралык уюмдарга кастыкты козутууга арналган иштердин эл аралык методдорун бөлүшүүгө жардамдашуу, Кыргызстанда сөз эркиндигин өнүктүрүү боюнча демилгелерди колдоо менен биргеликте кастык тилине үзгүлтүксүз медиамониторинг жүргүзүүнү колдоо;
ЖМК, журналисттер жана интернет-колдонуучулар үчүн негизги сунуштамалар социалдык тармактагы өзүнүн аккаунтундагы комментарийлерди (жаап салуу же өчүрүү эмес!) башкаруу тажрыйбасына багытталган. Бул цензурага кабылбоо, сөз эркиндигин жана плюрализмди колдоо үчүн абдан маанилүү.
«ЖМКлар редакциялык эрежелерин жаңыртуусу, жек көрүүчү контент, комментарийлер, анын ичинде троллингдик комментарийлер менен иштөөнүн так каражаттарын түзүшү зарыл. Журналисттер үчүн өзүнүн жеке аккаунтунда шайлоо кампанияларын чагылдырган материалдарды жарыялап жатып, окуяларга комментарий берген атайын этикет иштеп чыгуусу керек» - делет докладда.
Уюм жөнүндө. Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектеби – медианы өнүктүрүүнү, коом менен байланышууну, сөз эркиндигин жайылтууну, медиадагы кастык тили жана дискриминация менен күрөшүүнү максат кылган уюм. Медиа-изилдөөлөргө жана онлайн-контентти экспертизалоого, ЖМКда, интернетте жана публикалык дискурста кастык тилин иликтөөгө, сезимтал тематикага кампанияларды уюштурууга, журналисттерге жана онлайн контентти уюштуруучуларга, укук коргоочуларга, анын ичинде талаш-тартыш бар аймактарда тренингдерди уюштурууга адистешкен.
https://www.facebook.com/peacemakingS/;
peacemakingandmediaca@gmail.com
1-чыгарылыш
Кыргызстанда 2021-жылдын парламенттик шайлоо алдындагы тема
боюнча тандалган интернет-басылмалардагы жана социалдык тармактардагы
28-августтан 28-сентябрга чейинки улантылып жаткан кастык тилин,
кемсинтүүчү
клишелерге, стереотиптерге жана талаш чыгарган билдирүүлөргө
(формулировкаларга) көп тилдүү медиамониторинг жана талдоонун жыйынтыгы
болуп эсептелет.
Медиамониторинг сандык жана сапаттык ыкмаларга – сынчыл дискурс-талдоого жана контент-талдоого негизделген. Маалыматты топтоонун жана аны документтештирүүнүн алгачкы баскычында талдоонун компьютердик лингвистикалык системасы, ачык ресурстар[1] менен катар контентти атайы индикаторлордун жана каражаттардын[2] жардамында кол менен жыйноо ыкмасы пайдал
Негизги талдоо ЖМКдагы жаңылыктын алдындагы, социалдык тармактардын барактарындагы жана группалардын колдонуучуларынын комментарийлерине, ошондой эле визуалдык контентке жүргүзүлдү.
Отчётто берилген материалды кайрадан басып чыгарууда булак шилтемеси милдеттүү түрдө берилиши керек. БАдагы Тынчтыкты орнотуу жана медиа технологиялар мектебине тийиштүүлүгү так эмес материалдарды пайдалануу үчүн авторлордон алдын ала уруксат суроо талап кылынат.
Баяндамадагы бир катар мисалдар кастык тилин жана жек көрүүнүн башка түрлөрүн камтыган булактарга шилтеме берип келтирилген. Бул мисалдар кайра жарыялоо максатын көздөбөйт жана изилдөө максатында келтирилген, түзүүчүлөр ал материалдардын мындан аркы жайылышына жоопкерчилик албайт.
Бул басылмада колдонулган материалдардын, репортаждардын, макалалардын посттордун аталыштары, визуалдык контент баяндама түзүүчүлөрдүн көз карашын билдирбейт, ал изилдөө аралыгындагы талданган медиа тексттердин шилтемеси катары гана каралат.
Отчет БАдагы Тынчтыкты орнотуу жана медиа технологиялар мектеби тарабынан КРдагы Интерньюстун Медиа-К долбоорунун колдоосу менен даярдалды. Бул басылма АКШнын Эл аралык өнүктүрүү агенттиги (USAID) аркылуу Америка элинин жардамы менен ишке ашырылды. Басылманын мазмуну үчүн Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектеби жооптуу жана ал USAID-дин, АКШнын Өкмөтүнүн же КРдагы Интерньюстун көз карашын сөзсүз түрдө чагылдырбайт.
«Шайлоо алдындагы дискурсунда кастык тили» аттуу изилдөө Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектебинин эксперттери тарабынан Кыргыз Республикасында Интерньюстун "Медиа-К" долбоорунун колдоосу менен 2020-жылдын 15-июлунан 10-октябрына чейин жүргүзүлдү.
Шайлоо өнөктүгү учурунда жек көрүүчүлүк жана басмырлоо тилин жоюу үчүн талкуу жүргүзүү жана өз пикирин билдирүү маданиятын жогорулатуунун үстүндө иштөө керек. Ошондой эле Кыргызстандын саясий мейкиндигинде жана медиа чөйрөсүндө туура полемиканын моделин түзүү абзел.
Сунуштардын жана корутундулардын топтому шайлоо алдындагы жана шайлоодон кийинки талкууларда көп тилдүү мониторинг, документтештирүү, кастык тилин / троллингди талдоо жана экспертизалоо боюнча изилдөөлөр серияларынын жыйынтыктоочу баяндамасында берилген[1].
Диаграмма 1. Медиа мониторингдин бардык мезгил аралыгында табылган кастык тилинин динамикасы,%
Изилдөөчүлөр тандалып алынган онлайн-медиа жана социалдык тармактардын контентинен табылган кастык тилинин тренддерин жана динамикасын карап чыгышты.
Контент жек көрүү түрүнө жараша классификацияланып, белгилүү бир мезгилдеги медиа мониторингдин таралышын жана белгилүү бир тренддин себебин ачып берди.
Коомдук дискурста сабырдуулуктун түрлөрү боюнча он тренд аныкталып, алар жыйынтыктоочу докладда кеңири талданды[2].
Негизги корутундулардын ичинен изилдөөчүлөр буларды баса белгилешет:
- саясий партиялар, алардын программалары, талапкерлери жөнүндө ЖМКларда сапаттуу аналитикалык маалыматтын жоктугу,
- Интернеттеги жана коомдук мейкиндиктеги угуучулар үчүн өтө курч маселелер боюнча кастык тилин колдонуу;
- талапкерлердин жана алардын жактоочуларынын этностук жана регионалдык таандыктыгына шилтемелер;
- дебаттарды талкуулоодо дискуссиялардагы лингвистикалык сабырсыздык,
- Социалдык тармактардагы аял-талапкерлерге карата гендердик дисбаланс жана жек көрүү.
Изилдөөнүн жүрүшүндө троллинг жана жаңылыш аргументация, идентификация, айрым саясий партияларды жана алардын талапкерлерин кимдир бирөөлөр менен ассоциациялоо боюнча айыптоо, бөлүп-жарган тил, ыплас жана одоно лексика өңдүү көрүнүштөр визуалдык мазмундан да табылды.
Эксперттер шайлоо дискурсундагы ксенофобияны камтыган билдирүүлөр жана цитаталар угуучулар арасында сабырсыздыкты жандандырганы кабарлардын астындагы форумдарда жана социалдык тармактарда жазылган жек көрүү комментарийлеринен айкын көрүнгөнүн белгилешет.
Диаграмма 2. Бардык мезгил аралыгындагы медиа жана онлайн- талкуулардагы сабырсыздык түрлөрү боюнча тренддердин динамикасы,%
Изилдөөчүлөр бийликке төмөнкүлөрдү сунушташат:
- бардык программаларды иштеп чыгууда БУУнун 2020-жылдын сентябрь айында кабыл алынган кастык тилине каршы күрөшүү стратегиясы жана иш-аракеттер планы эске алынсын;
- Кыргыз Республикасында басмырлоого каршы комплекстүү мыйзамдарды эртерээк кабыл алууга көмөктөшүү,
- мамлекеттик кызматкерлер үчүн туура полемиканын көп тилдүү моделдерин иштеп чыгуу;
- шайлоо алдындагы үгүт өнөктүгүндө спикерлерди жек көрүүчүлүктү жана чыдамсыздыкты жоюуга окутуу.
Донорлорго жана эл аралык агенттиктерге коомдук дискурстагы кастык тилинин профессионалдык мониторингин жана гуманитардык экспертизасын туруктуу жүргүзүп туруу, ошондой эле коомдук мейкиндикте басмырлабоого, кастык тилин жоюуга жана сөз эркиндигин колдоого багытталган жаңы медиа маданиятын өнүктүрө турган компоненттерди туруктуу кармап туруу сунушталат.
Негизги сунуштар журналисттерге жана жалпыга маалымдоо каражаттарына тиешелүү. Алар редакциялык көрсөтмөлөрдү жаңыртуунун зарылдыгына, альтернативага көмөк көрсөтүү жана аудиториянын сынчыл ой жүгүртүүсүн өркүндөтүү үчүн экзит-поллдорду практикага киргизүү зарылдыгына, ошондой эле кастык тилин колдонууга жол берген спикерлерге шилтеме берүүнүн эрежелерине көңүл буруулары абзел.
«Журналисттер аудиторияга онлайн чөйрөсүндө лингвистикалык агрессиянын бар экендиги жана анын таасири тууралуу маалымдашы керек. Интернеттеги талкууларда уюлдук этикет маселелерин көтөрүү, шайлоочуларды керектелген маалыматтарды сын менен карап талдоого тарбиялоо маанилүү”, - деп айтылат сунуштарда.
Толук кыргызча[attachment=123]
Бул басылмаАмерика Кошмо Штаттарынын Эл аралык өнүктүрүү агенттиги (USAID) аркылуу Америка элининжардамы менен ишке ашырылды. Басылманын мазмуну үчүн Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектеби жооптуу жана алUSAID-дин, Америка Кошмо Штаттарынын Өкмөтүнүн же КРдагы Интерньюстун көз карашын сөзсүз түрдө чагылдырбайт.
Уюм жөнүндө. Борбордук Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиа технологиялар мектеби - бул ЖМКны, коомдук мамилелерди өнүктүрүү, сөз эркиндигин жайылтуу, ЖМКлардагы кастык тилине жана басмырлоого каршы күрөшүү боюнча уюм. Уюм медиа-изилдөөлөргө жана онлайн-контентти экспертизалоого, ЖМКда, интернетте жана публикалык дискурста кастык тилин иликтөөгө, сезимтал тематикага кампанияларды уюштурууга, журналисттерге жана онлайн контентти уюштуруучуларга, укук коргоочуларга, анын ичинде талаш-тартыш бар аймактарда тренингдерди уюштурууга адистешкен.
https://www.facebook.com/peacemakingS/;
peacemakingandmediaca@gmail.com
Бул отчет Кыргызстанда
өтүүчү парламенттик шайлоонун алдындагы дискурста тандалган
интернет-басылмалардагы жана социалдык тармактардагы кастык тилине мониторинг
жүргүзүүнүн жана талдоонун жыйынтыгы болуп эсептелет.
Жыйынтыктары 2020-жылдын 15-июлунан 15-августуна чейинки убакыт аралыгындагы кыргыз жана орус тилиндеги онлайн-басылмалардагы жана колдонуучулар контентиндеги документтештирилген материалдарга негизделди.
Дискриминациялык лексиканын талдоосунда негизги көңүл медианын аял талапкерлерге жана ошондой эле ар түрдүү топторго, азчылыктарга болгон мамилесине, бул топтордун медиадагы сүрөтүн, ал образдардын ар кыл аянтчалардагы талкууларда берилишин изилдөөгө бурулду.
Отчет БАдагы Тынчтыкты орнотуу жана медиа технологиялар мектеби тарабынан КРдагы Интерньюстун Медиа-К долбоорунунколдоосу менен даярдалды. Бул басылмаАмерика Кошмо Штаттарынын Эл аралык өнүктүрүү агенттиги (USAID) аркылуу Америка элининжардамы менен ишке ашырылды. Басылманын мазмуну үчүн Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектеби жооптуу жана алUSAID-дин, Америка Кошмо Штаттарынын Өкмөтүнүн же КРдагы Интерньюстун көз карашын сөзсүз түрдө чагылдырбайт.
Бул колдонмого зомбулук коштогон экстремизмди жайылтууну эртелеп алдын алуу ыкмасы катары ЖМКдагы жана Интернеттеги жек көрүүчүлүктү азайтуунун техникалары жана сунуштар, радикалдык дискурска таасир этүүгө теңдеш баяндоолор үчүн каражаттар,коопсуздук маселелерин чагылдырган журналисттик репортаждарга сунушталган терминология, өлкөнүн жана эл аралык мыйзамдардын журналисттер менен коммуникация кызматкерлери билүүгө тийиш болгон укуктук аспекттери кирди. Колдонмо "Зомбулук коштогон экстремизмди медиа аркылуу жайылтууга каршы күрөшүү жана кабардар болууну жакшыртуу” долбоорун ишке ашыруу алкагында Борбор Азиядагы Тынчтыкты орнотуу жана медиатехнологиялар мектебинин эксперттеринин медиаконтент боюнча жүргүзгөн изилдөөсүнүн негизинде, АКШнын Кыргыз Республикасындагы Элчилигинин Демократиялык комиссиясынын каржылык колдоосу менен даярдалды.
Бул мааламаттык
баракча «Зомбулук коштогон экстремизмди медиа аркылуу
жайылтууга каршы күрөшүү жана кабардар болууну жакшыртуу» долбоорунун алкагында Кыргыз Республикасындагы АКШ Элчилигинин
Демократиялык комиссиясынын каржылык колдоосу менен даярдалган. Бул жерде келтирилген сунуштар, корутундуулар
жана пикирлер, авторлордун оюн гана билдирет. АКШ мамлекеттик департаментинин
коз карашына дал келбеши мүмкүн.
Аталган теманы 2017-жылдын октябрь-ноябрь айларында жергиликтүү маалымат каражаттарында жарыяланышын иликтеген учурда, Кыргызстанда исламофобия жана жек көрүүчүлүк кеңири таралган көрүнүш экендиги аныкталды. Иликтөө учурунда эксперттер айрым кооптуу көрүнүштөрдү, тагыраак айктанда, кээ бир маалымат каражаттары ислам менен экстремизм түшүнүктөрүн окшоштук катары чагылдырган учурларды кездештиришкен. Авторлордун 60 пайызы ислам деген сөздү ислам дини же исламдык экстремизмге тишеси жок учурларда да колдонушкан. Ошентип, эстремизм менен исламдын ортосунда кандайдыр бир байланыш бар деген ой, окурмандарга кыйыр түрдө таңууланып үстөккө босток айтылган. Мындай жек көрүүчүлүк сезим жергиликтүү массалык маалымат каражаттарында жарыяланган текстерде, комментарийлерде, репортаждарда, айрым алып баруучулардын сөздөрүндө камтылган.
Тынчтыкты орнотуучу жана медиатехнологиялар мектеби"ЖМКдагы, Интернеттеги жана коомдук дискурстагы душмандашуу тили - Кыргызстан-15” боюнча аралык отчетун берди. Отчетто 2015-жылдын ноябрь-декабрь айларында кыргыз жана орус тилиндеги басылма, теле-радио, онлайн медиа жана социалдык тармактардагы анализдин жыйынтыгы жана жылдардын башка убактылары менен салыштыруу, ошону менен катар талаа изилдөөлөрүнүн негизинде чыгарылган жыйынтыктар чагылдырылган.
ЖМКнын өнүгүүсү жана душмандашуу тили
боюнча алектенген Тынчтыкты
орнотуучу жана медиатехнологиялар мектеби кээ бир орус жана жергиликтүү
жалпыга маалымат каражаттары, онлайн басылмалардын «Кыргызстандагы башкы мамлекеттик канал улутчулдукту пропагандалоодо» деген
аталыштагы «Арстандар
жана чөөлөр жөнүндө» деген аттуу макала боюнча медиадагы жана Интернеттеги
полемикалар менен комментарийлерди иликтеп чыккан.
Макала 2015-жылдын 19-майында, «Московский Комсомолец-Азия» гезитинде жана веб-сайтында жарыяланган. Анда сөз КР жазуучулар Кошунун мурдагы төрагасы жана коомдук ишмер Абдрахман Алымбаевдин 2014-жылдын декабрь айындагы КТРКнын эфиринде «Тоолуктардын ток шоусу» деген телеберүүсүндөгү орой сүйлөгөндүгү жөнүндө болгон. Аталган программанын алып баруучусу жана эфирдин коногу Кыргызстанда жашаган этностордун арасындагы айырмачылыктарды талкуулашкан. «МК-Азия» гезитиндеги макаланын автору А.Абдрахмановду жана КТРКны «улутчулдук идеяларын билдирүүдө» деп күнөөлөөдө. Ошондой эле 2015-жылдын 19-майында You Tube сайтына телеберүүнүн ошол бөлүгүн чагылдырган 4 мүнөттүк видео жайгаштырылган.
Тынчтыкты орнотуучу жана медиатехнологиялар мектебинин эксперттери акыркы жума ичинде ЖМКда жана Интернетте бул теманы талкуулаган 150 кыска макаланы, постторду, комментарийлерди аныкташкан. Публикациялардын бир топ бөлүгү жек көрүүнүн лексемаларын, ксенофобиялык клишелерди жана стереотиптерди камтыган, эки тарапка тең тийиштүү адамгерчиликсиз метафораларга бай келген. Бул маселе боюнча пикирин билдирген коомдук спикерлерди цитаталоодо, журналисттер жек көрүүгө толгон сөздөрдү пайдаланган. Мындай кадам өз кезегинде аудиторияга жана комментаторлорго терс таасирин тийгизген жана алар да кемсинтүүчү тилди трансляциялашып, дискуссияга тартылган.
Жоокерлер машине бөлүктөрүнүн базарынын жанында массалык башаламан убагында Ош ш., июнь 2010-жыл
Медиация жана чыр-чатактарды жөнгө салуу боюнча тренингдин катышуучулары “Тынчтык мунарасын” куруп жатышат, Бишкек, апрель, 2011-жыл
Стереотиптерди бузуу боюнча журналисттер үчүн тренинг, Бишкек, апрель, 2012-жыл
Мультиулуттук журналисттик топтордо командалык репортаждарды жасоо боюнча семинар, Бишкек, август, 2012-жыл
Борбор Азиядагы Тынчтыкты Орнотуу жана Медиа Технологиялар Мектеби Бишкекте 2022-жылдын октябрынын аягында, ноябрь айынын башында,…
Тынчтыкты орнотуучу журналистика же тынчтык журналистикасы деген эмне экенин, анын эл аралык практикада кандай аталарын билесиӊерби?
Бул – позитивдик журналистикабы?
Бул – бийлик кѳйгѳйдү кантип чечип жатканы жѳнүндѳ айтып берген баяндардын эсебинен чыр-чатактарды жумшартуубу?
Же бул – чагылдырып жаткан жаӊжалдын калыс хронологиясына негизделген фактылар менен пикирлердин теӊдемиби?
Жогорудагы үч суроонун бири дагы тынчтыкты орнотуучу журналистика болуп эсептелбейт. Себеби, журналистиканын бул багыты таптакыр башка принциптерге негизделген.
Тынчтык журналистикасындагы үч «БОЛБОЙТ» эрежеси:
– Чыр-чатакты жумшартууга БОЛБОЙТ; – Чыр-чатакта күнѳѳлүүлѳрдү издегенге БОЛБОЙТ; – Пикирлер менен талаптарды аныкталган факты катары тираждоого БОЛБОЙТ.
Тынчтыкты орнотуучу журналистика редакторлор менен кабарчыларга конфликттерди чагылдырууда ТАНДОО мүмкүнчүлүгүн берет. Башкача айтканда, алар аудиториянын конфликтке карата зомбулукчул эмес реакцияны карап чыгуусун камсыздоо үчүн кайсы фактыларды жана кандай контекстте берүү туура боло тургандыгын чече алат. Жаӊжалдар медиалардагы күндѳлүк жаӊылык билдирүүлѳрүнүн негизги бѳлүгүн ээлейт жана эл зордук-зомбулук жѳнүндѳгү маалыматты тынчтыкты сактоо үчүн иш-аракеттин стандарттуу багыты сыпатында кабыл алып, түшүнѳт.
Бул болсо, маалымат ресурстарында алдыӊкы орундагы сенсациялуу жана согуш жѳнүндѳ жаӊылыктарга суроо-талап менен бирге, тынчтыкты орнотуучу журналистиканын ролу да ѳсүп жатканын түшүндүрѳт. Журналисттер бейпилдик демилгелерин жаратуу үчүн коомдук пикирди пайда кылуу менен чыр-чатактын, согуштун же зомбулуктун ар кандай перспективаларын түшүнүү максатында изилдѳѳ, талкуулоо жана диалог түзүү кѳндүмдѳрүн ѳнүктүрүүгѳ тийиш.
Тынчтык журналистикасы – редакторлор менен кабарчылар коомго чыр-чатакка карата зомбулукчул эмес реакцияны карап чыгуу мүмкүндүгүн берүү максатында аудиторияга кайсы окуяларды жана кандай жол менен билдирүү керектигин тандоосу.
Эл аралык журналистиканын тарыхында ММКлар чыр-чатактарды козутуу боюнча айыпталган учурлар да бар. Кѳбүнчѳ бул же конфликттик абалды туура эмес чагылдырууга, же жеткилеӊ текшерилбеген маалыматка байланыштуу.
Ошондуктан, тынчтыкты орнотуучу журналистиканын принциптерин түшүнүү этнос аралык, конфессия аралык, бир диндин ичиндеги, топтор аралык жана социалдык конфликттер сыяктуу эӊ татаал маселелерди чагылдырууда чыгармачыл ык-амалдарды колдонуу мүмкүнчүлүгүн берет.
Тынчтык журналистикасынын аспаптары тѳмѳнкү маселелерди чагылдыруу үчүн колдонулат:
Тынчтыкка багыттуулук
Биринчи жана эӊ негизги эреже: эгер силер жогорудагы конфликттердин бирин чагылдырып жатсаӊар, анда проблеманы тѳмѳнкү 3 негизги аспект боюнча изилдеп чыгуу зарыл:
а) бул конфликттин тараптары кимдер
б) чыр-чатактын ар бир тарабынын максаттары эмне
с) тараптарды чырга алып келген эмне кѳйгѳйлѳр бар.
Элден чыр-чатактар алардын күнүмдүк жашоосуна кандай таасирин тийгизгенин, кандай ѳзгѳрүүлѳр болушун каалаганын, лидерлеринин позициясы жалгыз жана мыкты натыйжа болуп-болбогонун сурагыла.
Ошондой эле, тараптарды алардын лидерлерине гана цитата келтирип сыпаттабагыла.
Бул эрежелерди сактоо менен, силер конфликттин эки тарабы үчүн бирдей баяныӊардын «оӊуштуу» деп аталган жалпы бейпил багытын пайда кылып, аны чечүү үчүн талкуу жарата аласыӊар. Мындай иш-аракетиӊер менен чырдашкан эки тарапты бирдей карайсыӊар, репортажыӊарда экѳѳ теӊ «жеӊишке жете алат». Ошентип, балансты камсыздаган болосуӊар.
Мисалы, кишилердин социалдык топторунун: шаардын кичи райондорундагы парк аймагына жакын кѳп кабаттуу үйдѳ жашаган, жер, экология үчүн күйүп-бышкан жарандар менен базарда иштеген, жеке турак-жайлары жок, медициналык кызматтар жеткиликтүү болбогон ички мигранттардын ортосунда чыр чыкты. Алар балдарын алып барып, дарылатып турчу оорукана жакын жерде орун алгандыктан, парктын аймагына жайгашып алышты. Кичи райондун тургундары буга каршы чыгып, ортодо чыр-чатактар башталды.
Аудиторияда ар бир тараптын муктаждыктары боюнча күмѳн саноолор болбошу үчүн силер бул эки проблеманы теӊ бирдей даражада кѳрсѳтүүгѳ тийишсиӊер. .
Баяныӊардын оӊуштуу багыты ошондой эле кѳӊүлдү конфликтке буруу жана келип чыгуусу мүмкүн болгон КѲРҮНБѲГѲН кесепеттердин алдын алуу максатында жаӊжалды проблема катары карап чыгуу үчүн ачык мейкиндикти түзүү дегенди да билдирет. Кѳрүнбѳгѳн кесепеттерге оору, травма, зордук-зомбулук, структуралык, маданий, экологиялык зыяндар кирет.
Фактыларга багытталуу
Группа независимого мониторинга,
экспертизы, анализа и образования Школы миротворчества и медиатехнологий в ЦА
оказывает услуги в НКО секторе, проводит консультации, экспертизу тренинги по
вопросам, связанным с медиасферой и публичным дискурсом.
Мы проводим медиа-мониторинги, медиа-исследования, разрабатываем медиа-планы и стратегии, готовим медиа-аналитику по заданным тематикам, а также предлагаем следующие услуги:
·исследование медиа-сферы на основе мониторинга СМИ на предмет освещения по заданной тематике с использованием уникальной методики, анализ, выработка рекомендаций;
·полный медиа-мониторинг и анализ выделенных публикаций по различным индикаторам, в зависимости от задачи– сбор всех материалов об объекте мониторинга по максимально широкому списку с помощью специальных электронных систем мониторинга, ручного поиска и интеллектуальных инструментов для анализа (кыргызский, русский, английский языки);
·по ограниченному медиа-списку – поиск публикаций об объекте мониторинга по определенному списку СМИ (обычно наиболее авторитетные, популярные, значимые с точки зрения достижения ЦА, издания);
·аналитические обзоры по заданной тематике;
·разработка моделей информационно-просветительских кампаний( интеллектуальная логистика, исследование и анализ ситуации, планирование мероприятий, определение аудитории, стратегия, сбор информации, анализ, разработка послания, определение ожидаемых результатов, тестирование кампании, разработка публичных мероприятий, отслеживание результатов кампании);
·разработка медиа-планов, мониторинг и анализ медиа-активности, кризисный медиа-мониторинг, архивный/ретроспективный медиа-мониторинг;
·консультации по созданию медиа-кампаний;
·тренинговые/обучающие услуги, мастер-классы: разработка тематики и программы тренинга;
·проведение медиа-тренингов/мастер-классов;
·информационные услуги (создание релизов, адаптация пресс-релизов под веб-публикацию. линкование, ссылки, теги и т д);
·разработка сценария и создание видео- и аудио-интервью, тезисы;
·подготовка спикеров для пресс-конференций, разработка сценария пресс-конференции и брифингов, тезисы их выступления;
·разработка медиа-плана для участия, выступающего в тематических программах по социально-значимым вопросам;
·редактирование и обработка текстов (кыргызский, русский, английский языки).
Вышеперечисленные услуги осуществляются по договору оказания платных услуг в некоммерческом секторе и рассчитаны в соответствии с калькуляцией платных услуг на текущий год. За подробной информацией обращаться на peacemakingschool@gmail.com или написать сообщение на Фейсбук https://www.facebook.com/Alinapeacemaker
